ام، اى، است، ایم، اید، اند را چگونه بنویسیم؟!

خطایاب و درست‌نویس فارسی ویراست‌من در این قسمت به نحوه نوشتن صحیح (ام، اى، است، ایم، اید، اند) می‌پردازد.

در ویراستاری و درست‌نویسی متون فارسی، نگارش صورت‌هاى متّصل فعل «بودن» در زمان حال (ام، اى، است، ایم، اید، اند)، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که باید درست نوشته شود و توسط ویراستار طبق نکات زیر ویرایش شود.
در کتاب دستور خط فارسی (که نحوه درست‌نویسی کلمات از منظر فرهنگستان زبان و ادب فارسی آورده شده است) روش نوشتن صورت‌هاى متّصل فعل «بودن» در زمان حال (ام، اى، است، ایم، اید، اند) را به صورت‌هاى زیر آورده است:

کلمات مختوم به صامت میانجى مثال
صامت منفصل

 

ــ

 

خشنودم خشنودى خشنود است
خشنودیم خشنودید خشنودند
«و» با صدایى نظیر آنچه در «رهرو» به کار رفته است  

ــ

رهروم رهروى رهرو است
رهرویم رهروید رهروند
‌صامت متّصل

 

ــ

 

پاکم پاکى پاک است
پاکیم پاکید پاک‌اند
«آ»

 

«ى»

 

دانایم دانایى داناست*
داناییم دانایید[1] دانایند
«و» با صدایى نظیر آنچه در «دانشجو» به ­کار رفته­ است «ى»

 

دانشجویم دانشجویى دانشجوست*
دانشجوییم دانشجویید دانشجویند
«و» با صدایى نظیر آنچه در «تو» به­ کار رفته­ است همزه

 

توام تواى/ تویى توست*
توایم (شماکارمند) مترواید[2] تواند
«ـــِــ» (هاى غیرملفوظ)

 

همزه

 

خسته‌ام خسته‌اى خسته ‌است
خسته‌ایم خسته‌اید خسته‌اند
«اِى»

 

همزه

 

تیزپى‌ام تیز‌پى‌اى تیزپى ‌است
تیزپى‌ایم تیزپى‌اید تیزپى‌اند
«اى»

 

همزه

 

کارى‌ام کارى‌ای کارى ‌است
کارى‌ایم کارى‌اید کارى‌اند

[1]. چنانچه کلمه‌اى مختوم به مصوّت باشد و جزء پس از آن نیز با مصوّت آغاز شده باشد، مى‌توان در فاصلۀ میان دو مصوّت از دو نوع صامت میانجى (با ارزش یکسان) استفاده کرد: یکى صامت «ى» و دیگرى صامت «همزه»؛ نظیر دانایید/ دانائید؛ زیبایى/ زیبائى؛ تنهایى/ تنهائى، که در بعضى همزه غلبه دارد و در بعضى دیگر «ى» و از کلمه‌اى به کلمۀ دیگر فرق مى‌کند. در اینجا، براى حفظ یکدستى و سهولت آموزش، صامت میانجى «ى» انتخاب شده است.

[2]. چون «تواید» معنا ندارد، «مترواید» آورده شد.

*کلمه‌هاى ستاره‌دار در این جدول از قاعده مستثنا هستند.

نکته اول: الف «است» زمانی حذف می‌گردد که حرف آخر کلمه «الف» و یا «واو» باشد. اگر الف نگاشته شود «است» با فاصله نوشته می‌شود نه نیم‌فاصله.

نکته دوم: با توجه به توضیحاتی که در جدول آمده است در صرف فعل به زمان ماضی نقلی نیز (ام، اى، است، ایم، اید، اند) به همین منوال رعایت می‌شود. مانند:

گفته‌ام، گفته‌ای، گفته است، گفته‌ایم، گفته‌اید، گفته‌اند

در ویراستاری و ویرایش متن فارسی رعایت موارد ذکرشده، ضروری است.

برای ویراستاری و درست‌نویسی متن فارسی در ورد می‌توانید افزونه ورد خطایاب املایی و نگارشی ویراست‌من را دانلود نمایید.